Choroby serca są bardzo częstym problemem zdrowotnym u psów. Zaburzenia funkcjonowania układu krążenia mogą wystąpić u psów w każdym wieku, bez względu na płeć, rasę, wielkość. W celu uporządkowania można wyróżnić trzy grupy zwierząt szczególnie narażone na wystąpienie chorób serca. Pierwszą grupę stanowią psy młode – od 2 do 12 miesiąca życia – które urodziły się z wadami serca. Zwykle w tym przedziale wiekowym wady serca dają już objawy kliniczne i mogą być rozpoznane. Niektóre szczenięta obarczone wadą serca rodzą się wyraźnie słabsze od rodzeństwa, są mniejsze, wolniej przybierają na wadze, są mniej ruchliwe, więcej śpią. Niekiedy wprost przeciwnie – szczenięta rodzą się normalne i na początku (nawet przez wiele miesięcy) nic nie wskazuje na obecność poważnej choroby. Objawy u szczeniąt zależą od rodzaju wady jaką są obciążone. Wady serca częściej występują u psów dużych ras. Drugą grupę stanowią psy dość młode w wieku 4-8 lat dużych ras, które chorują na kardiomiopatię rozstrzeniową. Szczególnie predysponowanymi do tej choroby rasami są dobermany, dogi niemieckie, owczarki niemieckie, boksery. W przebiegu tej choroby obserwuje się osłabienie zwierzęcia, często pojawia się wodobrzusze, charakterystyczne jest postępujące wyniszczenie organizmu. Do trzeciej grupy zaliczyć można psy starsze, w wieku od 7 do 14 lat, małych ras, które cierpią z powodu niedomykalności zastawki dwudzielnej. Zdecydowaną predyspozycję do tej choroby wykazują jamniki, poza nimi yorkshire teriery i pudle. Początkowo objawy chorób serca nie są specyficzne. Pies staje się mniej ruchliwy, mniej się bawi, więcej śpi. Ponieważ sytuacja ta często dotyczy starszych zwierząt, zwykle jest przyjmowana jako naturalny objaw starzenia się psa. Bardzo charakterystycznym i pierwszym objawem niewydolności krążenia jest nietolerancja wysiłkowa - czyli po prostu szybsze męczenie się psa. Jeśli do tej pory nasz pies bez zadyszki wchodził po schodach na drugie piętro, a nagle po pierwszym robi sobie przerwę, lub gdy skraca swój spacer o połowę, bez względu na jego wiek jest to powód do niepokoju i wizyty u lekarza weterynarii. Kolejnym objawem, również bardzo charakterystycznym jest kaszel. Jest to kaszel wilgotny, napadowy. Początkowo ataki kaszlu są krótkie i szybko ustępują, z czasem stają się dłuższe i bardziej męczące. Kaszel pojawia się w momentach podniecenia – kiedy pies cieszy się witając właściciela, wychodząc na spacer, itp. Często pies zaczyna kasłać wstając z łóżka po przebudzeniu. Przyczyną kaszlu jest płyn gromadzący się w pęcherzykach płucnych i oskrzelach. W skutek niewydolności serca dochodzi do zastoju krwi w naczyniach płucnych. W tej sytuacji nadmiar płynu z naczyń przedostaje się do pęcherzyków płucnych. Gdy ilość płynu w pęcherzykach zwiększa się dochodzi do sytuaci zwanej obrzękiem płuc. W obrzęku płuc ilość płynu w pęcherzykach płucnych i oskrzelach jest tak duża, że uniemożliwia psu normalne oddychanie. Pies ma ogromne trudności z oddychaniem, stoi lub siedzi z rozstawionymi łapami, szyję ma wyprostowaną i wyciągniętą, pysk otwarty, siny język. Obrzęk płuc jest stanem zagrożenia życia i wymaga natychmiastowej intensywnej opieki lekarskiej. Niewydolność krążenia jest chorobą „podstępną” - rozwija się bardzo długo bez wyraźnych objawów klinicznych. Może się zdażyć, a w praktyce takie przypadki nie są rzadkością, że pies trafia do lecznicy w stanie obrzęku płuc, wcześniej nieleczony, ponieważ nikt o jego chorobie nie wiedział. Opisane wyżej objawy mają miejsce w tzw. lewokomorowej niewydolności serca, czyli sytuacji gdy zaburzeniu ulega praca lewej komory i lewego przedsionka. Przy prawokomorowej niewydolności serca, gdy nieprawidłowo pracuje prawa komora i prawy przedsionek dochodzi do zastoju krwi w naczyniach na obwodzie ciała, i analogicznie nadmiar płynu z rozszerzonych naczyń jest przesączany do jamy brzusznej i jest przyczyną powstania wodobrzusza. Szczególnie silnie poszerzają się naczynia w wątrobie, co prowadzi do powiększenia tego narządu (jest to tzw. zastój krwi w wątrobie). Właściciel obserwuje wtedy powiększanie się obrysu brzucha, czasem dość gwałtownie postępujące. Objaw ten może być mylony ze wzdęciami. Na skutek ucisku na narządy w jamie brzusznej u psów z wodobrzuszem pojawiają się problemy z trawieniem (biegunki) i wchłanianiem pokarmu w jelitach, czego objawem jest utrata masy ciała. Niewydolność krążenia nie jest jedyną możliwą przyczyną wodobrzusza – stwierdzenie obecności płynu w jamie brzusznej wymaga zdiagnozowania jego przyczyny (poza chorobami serca może pojawić się w przebiegu niektórych chorób wątroby lub nowotworach na terenie jamy brzusznej). Oba rodzaje niewydolności krążenia lewo- i prawokomorowa mogą oczywiście występować jednocześnie ( w zależności od rodzaju choroby i stopnia jej zaawansowania). Objawem niektórych chorób serca są omdlenia. Zależnie od przyczyny mogą zdażyć się u psów w każdym wieku (nawet u bardzo młodych szczeniąt). Utrata przytomności może następować w różnych okolicznościach. Najczęściej ma miejsce podczas zabawy, biegu – wygląda to wtedy tak, jakby pies się potknął i upadł. Okres utraty przytomności może być różny – najczęściej trwa bardzo krótko – pies prawie od razu wstaje i zachowuje się normalnie, ale czasem nie odzyskuje przytomności nawet przez kilka minut. Powtarzające się epizody utraty przytomności wymagają przeprowadzenia dokładnego badania w celu określenia ich przyczyny. Poza problemami kardiologicznymi przyczyną omdleń mogą być zaburzenia neurologiczne. Wiele chorób serca przez długi czas nie daje wyraźnych objawów klinicznych możliwych do uchwycenia przez właściciela. W przypadku niektórych chorób (np. niedomykalności zastawki dwudzielnej) wczesne podjęcie leczenia ma ogromny wpływ na długość i komfort życia psa. Dlatego też ważne są regularne kontrole stanu zdrowia psa – lekarz weterynarii, nawet nie zajmujący się na codzień kardiologią, jest w stanie osłuchując klatkę piersiową psa, postawić podejrzenie choroby serca i w odpowiednim czasie skierować na konsultację do specjalisty. Okazją do takich badań kontrolnych jest coroczna wizyta w lecznicy związana ze szczepieniem psa przeciwko wściekliźnie. Poza samym podaniem szczepionki powinna być ona okazją do przeprowadzenia dokładnego badania klinicznego – oceny stanu zdrowia nie tylko układu krążenia, lecz całego organizmu. W przypadku niektórych ras szczególnie predysponowanych do występowania chorób serca (np. dobermany, jamniki) zaleca się przeprowadzenie profilaktycznych badań (EKG, echo serca). Agata Augustyniak WORTAL